TRENDS  
Dimension 48 – mei 2018

The Home of the Future

Het consumentengedrag van morgen wordt gestuurd door tal van factoren zoals maatschappelijke tendensen, demografische evoluties, nieuwe technologieën en de globalisering. Wie alleen kijkt naar wat vandaag gebeurt, mist de trein naar de toekomst. Om dat te voorkomen, nodigde WOOD.BE, het kenniscentrum voor de hout- en meubelindustrie, Carsten Beck van het Copenhagen InstituteforFutures Studies uit voor een strategische toekomstanalyse.

Carsten Beck is geen astroloog, helderziende of Deense versie van madame Soleil. Bij ons weten zijn ook glazen bollen niet aan hem besteed, hoewel toekomstvoorspellingen en dito interpretaties deel uitmaken van zijn vakgebied. Als futuroloog analyseert en interpreteert hij studies, statistieken, emotionele factoren en gedragspatronen met het oog op de ontwikkeling van internationale trends. Megatrends, zo weten wij intussen, beïnvloeden onze manier van leven, wonen, werken en functioneren. In die zin zullen ze een grote impact uitoefenen op onze manier van bouwen, wonen en samenleven in de toekomst. Ontwikkelingen die volgens Carsten Beck een belangrijke rol zullen spelen, zijn onder andere de demografische evolutie, democratisering, individualisering, globalisering, technologische ontwikkelingen, robotisering en de doorgedreven focus op gezondheid. Daarbij komt een resem aspecten die vandaag al aan de orde zijn, maar nog aan belang zullen winnen door de explosieve bevolkingsgroei. Volgens de prognoses herbergt onze aardbol tegen 2050  immers zo’n 11 miljard mensen, 3 miljard meer dan vandaag. Die bevolkingstoename zal zich vooral in Afrika en Azië situeren. De vermelde aspecten hebben te maken met duurzaamheid, met de noodzaak om spaarzaam om te gaan met energie, ruimte en grondstoffen, en met de nood aan nieuwe woon- en samenlevingsmodellen.

Beingalonetogether

Veranderingen in onze manier van leven en wonen voltrekken zich continu, soms ongemerkt, soms radicaal, soms gestuurd door het beleid. Hoe sterk onze manier van wonen, samenzijn en onderling communiceren op relatief korte termijn veranderd is, illustreerde Carsten Beck met twee beelden. Op het ene zit een klassiek gezin gezellig samen rond de keukentafel te kletsen. Het toekomstbeeld toont een nieuw samengesteld gezin, waarvan de leden zich met hun digitale speeltjes verspreid over heel het huis hebben genesteld, en de technologie als een goddelijke voorzienigheid alom aanwezig is, in alle ruimten en functies. Of zoals Carsten Beck het stelt: de technologie als sturend, regulerend, verbindend en communicerend element. “Die technologische ontwikkelingen resulteren in heel uiteenlopende toepassingen. Smart clothing regelt de temperatuur en monitort de gezondheid. Dokters volgen via e-health en telemonitoring van op afstand de gezondheidstoestand. De koelkast adviseert gerechten met de beschikbare ingrediënten. 3D-printed voedsel maakt opgang. Slimme apparaten en robots klaren klussen. Een intelligente huisassistent waakt niet alleen over de veiligheid maar kan ook babysitten. E-shopping via facebook evolueert naar f-shopping met belevingswaarde. Ontspanning is gestoeld op 4D-ervaringen. De woning staat zelf in voor haar energievoorziening. Ruimten zijn flexibel en instant aanpasbaar. Een zelfrijdende elektrische auto speelt taxi.” Tal van zaken klinken vandaag al vertrouwd, maar zullen door de prominentere inbedding in het technologisch netwerk breder en op grotere schaal worden toegepast. Dag na dag draait alles (nog meer) om technologie, stelt Carsten Beck. Dat toekomstbeeld stemt niet iedereen gelukkig, blijkt uit onderzoek.

Drie percepties

In de manier waarop mensen aankijken tegen ‘the home of the future’ onderscheidt Carsten Beck drie categorieën. Een eerste, grote groep kijkt met nostalgie terug op hoe het vroeger was, droomt van veiligheid en stabiliteit, is bang voor het nieuwe. De wereld is een angstige plek geworden, instabiel ook. Een woning moet hen een gevoel van veiligheid, geborgenheid en zekerheid geven.

Een tweede groep focust zich op het heden en kan zich de toekomst moeilijk voorstellen. Voor hen moet de woning efficiënt zijn en verstandige oplossingen bieden voor de behoeften van vandaag.

Een derde groep kijkt met open blik onvervaard naar de toekomst en staat open voor nieuwe technologieën, innovatie en experimenten. Zij beschouwen de woning als een vorm van cocreatie.

Wat het profiel betreft, omvat de eerste, grootste en meest ‘behoudsgezinde’ groep iets meer oudere mensen. De derde, meer ‘innovatief’ gerichte groep telt meer jonge mensen, stadsbewoners en hoger opgeleiden. Cijfermatig maakt de meer behoudsgezinde groep met relatief meer ouderen voorlopig nog de meerderheid uit.

Demografische transitie

Wat de demografische evolutie betreft, is er een forse toename van het aantal ouderen. Wereldwijd is de aangroei nog net geen pandemie, zo lijkt het. Dat er meer ouderen zijn, zien wij in de statistieken en in het straatbeeld. Bovendien worden wij er continu aan herinnerd dankzij de paniekerige beleidsdebatten over de betaalbaarheid van de pensioenen en de sociale zekerheid. “Maar er is ook goed nieuws”, zegt Carsten Beck. “De ouderen van vandaag en morgen zijn door de betere leefomstandigheden en de hogere levensverwachting, niet meer te vergelijken met de oudere generatie van pakweg vijftig jaar geleden. De vijftigers, zestigers en zeventigers anno 2018 zijn vaak nog actief en dynamisch. Zodra de kinderen het huis uit zijn en zij zelf met pensioen zijn, breekt er een nieuwe vrije levensfase aan die door de hogere levensverwachting langer duurt. Zij hebben tijd en geld, consumeren, leren omgaan met nieuwe technologieën, renoveren en investeren. Zij geven hun woning een facelift, verhuizen naar een appartement, bouwen een op hun nieuwe behoeften afgestemde woning, investeren in een tweede verblijf.”

Een andere stijger van formaat is het aantal alleenstaanden. Ouderen komen alleen te staan na het overlijden van hun partner, alleenstaanden in jongere leeftijdscategorieën door een echtscheiding of doordat ze een vaste relatie almaar langer voor zich uitschuiven. Jonge singles stellen het settelen uit, hebben meer aandacht voor hun carrière, reizen en ontspanning, willen niet te veel bindingen en ballast meesleuren. Die attitude beïnvloedt hun manier van wonen. Zij willen snel kunnen verhuizen naar een andere plek. Een huurflat of appartement met een minimum aan ruimte en meubelen volstaat. Bij oudere alleenstaanden en eenoudergezinnen ligt dat enigszins anders. Zij verkiezen een compact en goed uitgerust stadsappartement dat weinig onderhoud vergt en betaalbaar is.

Compact en stedelijk wonen

Alle bovengenoemde factoren hebben een invloed op hoe en waar we morgen zullen wonen. Nieuwe bouw-, woon- en samenlevingsvormen zullen aan belang winnen. Als voorbeelden citeert Carsten Beck multifunctionele woonoplossingen, cohousing, innovatieve zorgmodellen, intergenerationele woonformules, compact wonen en kortetermijnwonen in smart houses zoals mobiele woningen, ecocapsules en containerhuizen.

De trend naar kleinere woonentiteiten is vandaag al aan de gang en zal zich doorzetten. Hoe kleiner de woningen en appartementen, hoe meer de vraag zich opdringt wat individueel nodig is, wat gemeenschappelijk kan of moet, en welke slimme technologische oplossingen de woonkwaliteit kunnen verhogen. Hoe minder ruimte, hoe groter de behoefte aan goed doordachte interieuroplossingen zoals multifunctionele meubelen, en aan intelligente ruimteverdelers zoals dubbelzijdige kasten in plaats van scheidingswanden. In die zin moet ook de standaarduitrusting worden herdacht. Waarom een compleet uitgeruste keuken installeren als de bewoners niet meer koken?

Ook waar we in de toekomst zullen wonen, de woonplek, is aan een heroriëntatie toe. Het wonen zal zich sterk verleggen naar de stad en het binnengebied in de stadsrand, in de buurt van winkels, scholen, werk, ontspanningsmogelijkheden, groene oasen, openbaar vervoer en andere infrastructuur. Steden breiden uit, hoogbouw en ondergrondse wooncomplexen verhogen de densiteit. “Multifunctionaliteit wordt de norm”, voorspelt Carsten Beck. “De gebouwen van de toekomst, ingeplant met vervoersmogelijkheden op maximum 500 meter, combineren een staalkaart aan functies: wonen, werken, commerciële activiteiten, diensten, ontspanning.” Tegen 2050 zal naar schatting tot 75% van de wereldbevolking in (mega)steden en verstedelijkte gebieden wonen. Steden moeten dus slimmer en duurzamer.

Wie onlangs op Canvas de schitterende reportagereeks over China van de Nederlandse fotograaf en Chinakenner Ruben Terlou volgde, zag hoe de exponentiële bevolkingsaangroei er oude en nieuwe steden uit hun voegen doet barsten, en woontorens tot in de hemel doet reiken. “Maar wat blijkt?”, aldus Carsten Beck. “Heel wat mensen zijn niet gelukkig in die woontorens. Hun droom is een vrijstaande villa aan de rand van de stad.”

Door Colette Demil

Meer info over het werkterrein en de studies van het Copenhagen InstituteforFutures Studies leest u op www.cifs.dk.