RUWBOUW  
Dimension 72 – mei 2024

Hoe doordacht water bufferen op een plat én hellend dak?

Daken spelen een belangrijke rol bij klimaatadaptatie. Met de juiste aanpassingen, en dankzij innovatieve systemen, kunnen ze flink wat hemelwater bufferen. Hoe vergroot je het potentieel van platte én hellende daken? En met welke aandachtspunten moet je rekening houden?

Door E. Noirfalisse, Buildwise

Een groendak kan tijdens een regenbui zo’n 30 tot 70 l/m² water vasthouden (zie Buildwise-artikel 2022/05.04), wat dit daktype vooral interessant maakt in steden die een hogere verhardingsgraad hebben en waar er soms geen ruimte is voor hemelwaterputten of infiltratiesystemen. Deze waterretentiecapaciteit van groendaken wordt erkend en gewaardeerd:

• Groendaken zijn een van de natuurgebaseerde oplossingen die door de International Union for Conservation of Nature (IUCN) opgelijst worden om de uitdagingen op sociaal en ecologisch vlak aan te gaan.

• De waterretentiecapaciteit wordt in rekening gebracht in de Franse GreenRoofScore en in ons land in de blauwe score van het groenblauwpeil en is opgenomen in de Vlaamse Hemelwaterverordening (wanneer een plat dak begroend wordt, hoeft het niet aangesloten te worden op een hemelwaterput).

Hoe kunnen daken meer bijdragen aan de aanpassing aan de klimaatverandering? Ten eerste zou de begroening van platte daken (nog meer) gepromoot moeten worden.

Daarnaast moeten we zeker ook overwegen om meer water te bufferen op platte – al dan niet begroende – daken en om hellende daken meer te begroenen.

Meer water bufferen op platte daken (al dan niet begroend)

Platte daken – en zeker intensieve groendaken – hebben het grootste waterbufferende vermogen.

Op de markt zijn verschillende systemen te verkrijgen om de waterretentiecapaciteit van groendaken te verhogen en zelfs om hemelwater te bufferen op andere multifunctionele daken zoals parkeer- en terrasdaken. Deze producten vind je terug in bouwproductendatabank ‘TechCom’ van Buildwise. We onderscheiden onder meer de volgende systemen:

• Platen uit kunststof met kuiltjes en/of meanders, waarbij het water via gaten aan de bovenkant afgevoerd wordt en opgeslagen wordt in kuiltjes die in sommige gevallen met elkaar verbonden zijn. De opgeslagen volumes zijn kleiner dan die van de onderstaande systemen (zo’n 6 tot 20 l/m² voor enkele onderzochte systemen).

• Absorberende matten (type ‘spons’), die meestal opgebouwd zijn uit rotswol of, minder vaak, uit een natuurlijk materiaal met een beperktere dikte en retentiecapaciteit. Afhankelijk van het type en de dikte van de mat kan het opgeslagen volume 20 tot 50 l/m² bedragen, of zelfs meer.

• Platen met een honingraatstructuur of ‘driedimensionale roosters’, die de mogelijkheid bieden om water rechtstreeks op de dakafdichting op te slaan in de erboven gecreëerde ruimte. Deze systemen moeten gecombineerd worden met een tapbuis die de waterafvoer vertraagt (verhoogd, met een kleinere opening) en kunnen grotere watervolumes vasthouden (tot meer dan 100 l/m²). De retentie is tijdelijk en gecontroleerd: het water kan op het gewenste moment afgevoerd worden, met het oog op de volgende regenbui, wat niet het geval is bij groendaken of de vorige systemen.

Sommige platen hebben mechanische eigenschappen die ze geschikt maken voor gebruik op terras- of parkeerdaken.

Een bijkomend waterretentiesysteem is ook nuttig voor de goede werking van groendaken. Dit zorgt dan voor een waterreserve die overgedragen kan worden aan de planten. Deze reserves kun je eventueel beheren met een monitoringsysteem.

Begroening van hellende daken

Hellende daken dragen doorgaans minder bij aan het waterbeheer. Toch bieden ze een groot potentieel aan bijkomende dakoppervlakte voor de opvang van hemelwater. Door de helling van deze daken moet je echter rekening houden met een aantal aspecten:

• De erosie (of het risico op erosie) van het substraat als gevolg van hevige regenval en afvloeiend hemelwater. Vooraf geteelde vegetatiematten genieten daarom de voorkeur boven het zaaien van de planten om de vegetatie sneller te laten wortelen. Er zijn op de markt ook bakken te verkrijgen, net als voorzieningen die op het oppervlak van het substraat geplaatst worden (bv. jute doeken of beschermende netten) die voorkomen dat dit laatste gaat glijden (zie figuur A).

• De blootstelling aan de zon, die afhangt van de oriëntatie, maar ook van de helling, kan ongunstig zijn: te weinig zon (noorden) of net te veel (zuiden).

• Mogelijk wegglijden van de vegetatie: vanaf een bepaalde hellingsgraad van het dak kunnen de losliggende lagen afschuiven. Neem dus de nodige maatregelen om de vegetatie op haar plaats houden en het water toch te laten afvloeien, zoals:

– Vooraf geteelde bakken voor hellende daken (zie figuur A).

– Platen met een honingraatstructuur (zie figuur B).

– Dwarsregels of elementen bevestigd aan een rooster of aan trekstangen tussen de nok en een profiel op de onderregel (zie figuur C).

– Anti-afschuifelementen met een honingraatstructuur die het substraat tegenhouden (zie figuur D)

• Een (grotere) behoefte aan irrigatie door de snellere waterafvoer (als gevolg van de zwaartekracht) en dus een beperktere waterretentie per vierkante meter. Om dit effect te verminderen, kun je onder het substraat een retentiemat aanbrengen. Sommige draineer- en retentieplaten zijn specifiek ontworpen voor steilere hellingen. Er bestaan ook systemen die instaan voor de goede irrigatie van de vegetatie (capillaire en druppelirrigatie).

• Een moeilijkere toegang voor de plaatsing en het onderhoud van het groendak.

• Een beperking op de mogelijke vegetatie. Terwijl extensieve vegetatie mogelijk is voor hellingen tot 70 %, kan er op een hellend dak (meer dan 10 %) geen intensieve vegetatie (daktuin) geplaatst worden.

Bovengenoemde antischuifsystemen kunnen toegepast worden op een hellend dak met dezelfde samenstelling als een plat dak. Dat wil zeggen: een dak met een afdichting in plaats van een onderbroken dakbedekking (pannen of leien).

Hoewel het minder voor de hand ligt om de hellingen van een pannen- of leiendak te begroenen en er hemelwater op te bufferen, komen er nu ook begroende dakpannen op de markt. Die worden gelegd zoals gewone dakpannen, dus op een onderdak, latten en tengellatten die aangepast zijn aan de hogere belastingen. Dit speciale systeem vereist een zorgvuldige plaatsing en bijzondere aandacht voor de details, aansluitingen en duurzaamheid van het onderdak, dat zwaarder belast kan worden.

Een andere oplossing is om bakken met lichte vegetatie bovenop een aangepast timmerwerk te plaatsen, zoals ook gedaan wordt voor zonnepanelen. Er bestaan ook waterophoudende pannen met platte reservoirs, maar dit wordt nog niet vaak toegepast.